۱۳۸۹ فروردین ۱, یکشنبه


آب زنید راه را هین که نگار می‌رسد
مژده دهید باغ را بوی بهار می‌رسد



دانش‌نامۀ آريانا، عید نوروز و سال نو خورشیدی ١٣٩٠ را به همه هموطنان عزيز در چهار گوشۀ جهان تبریک گفته و آرزو بهروزی مردم افغانستان و روزهای بهتر، آینده‌ای به دور از فقر و ويرانی و خفقان برای میهنمان دارد.

امید که شکفتن بهاری دیگر در دامان طبیعت تلاش برای آغازی نو در زندگی مردم، ما را نیز شکوفاتر کند.

بدین وسیله از همه دوستان، همکاران، خوانندگان و علاقمندان دانش‌نامۀ که با ارسال پیام، عید نوروز و آغاز سال نو را به ما تبریک گفته‌اند، صمیمانه تشکر می‌کنیم و آرزو داريم که همۀ شما سال تازه را با شادی و تندرستی آغاز کنيد و سرشار از شادکامی و پیروزی به انجام رسانيد.


۱۳۸۷ آبان ۹, پنجشنبه

بياموز و بشنو ز هر دانشی
بيابی ز هر دانشی رامشی

فراخوان

دانشنامهٔ آريانا مرجعی است که در آن هرکسی در این جهان مى‌تواند به طور آزاد و رایگان به قسمتی از دانش بشری دسترسی داشته باشد. لطفاً اين دانشنامه را حمايت کنيد.

دانشنامه‌ كه‌ معادل‌ فارسى‌ دری دائرةالمعارف‌ عربى‌ است‌، به‌ مجموعه‌ای‌ اطلاق‌ مى‌شود كه‌ اطلاعاتى‌ جامع‌ و در عين‌ حال‌ فشرده‌ دربارهٔ دانسته‌ها و يافته‌های‌ بشر در اختيار خوانندگان‌ مى‌گذارد. گردآوری چنين‌ مجموعه‌هايی مستلزم دانش وسيع در عرصه دانش‏های طبیعی و علوم انسانی است.

اگر مراد ما از "دانشنامهٔ آريانا" همه آن نوشتارها باشد که ميراث دانش بشر است، خواه‏ناخواه این مفهوم، حوزه وسیعی از معارف بشر را، تقریبا به وسعت همه ابعاد حیات و شؤون زندگانی دربر خواهد گرفت.

همین وسعت محتوا و فراخی دامنه "دانشنامه"، بی‏تردید، نیاز به تخصّصهای گوناگون و معارف مختلف دارد که معمولاً در یک نفر، گرد نمی‏آیند و یک دانش پژوه هر اندازه هم بسیارخوان و بسیاردان باشد، معمولاً از گشودن همه گره‏ها و اکتشاف جمیع دقایق و شناخت همه دانش‏ها، ناتوان خواهد بود.

اینجاست که ضرورت مشارکت و همکاری و همدستی دانشوران و متخصّصان مختلف در پژوهش‏های علوم بشری خودنمایی می‏کند.

دانشنامهٔ آريانا امیدوار است از طریق نشر مقالات نکته‏سنجانه و نقّادانه پژوهشگران ساحت‏های مختلف فرهنگ و تمدّن قدیم و جديد، بتواند زمینه‏ی بهتر برای همکاری و مشارکت اهل تحقیق در تدوين اين دانشنامه و دست‏یابی به متون صحیح‏تر و تحلیل‏های منطقی‏تر فراهم سازد و از مجموع آموخته‏ها و اندوخته‏های دانشوران و محقّقان حوزه دانش بشری در این راه استمداد کند.

بنابراين، بدينوسيله از کليه دانشمندان گرامی افغانستان، ايران و تاجيکستان خواهشمنديم که در جهت گسترش و رفع اشتباهات دانشنامه با ما همکاری بفرمايند.

توجه: سرواژه‏های که تاکنون هیچ ویرایشی در آن صورت نگرفته باشد، به رنگ قرمز خواهد بود و چنان‌که صفحه‏ای برای آن ايجاد شود و مقاله‏ی پیرامون آن نگارش يابد، در اين صورت، این پیوند، آبی دیده می‌شود.


پست الکترونيکی: aryanapedia@yahoo.de

۱۳۸۷ شهریور ۲۱, پنجشنبه

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [آ]


آ

آب و هوای افغانستان
آبش خاتون
آپوکریفا (Apocrypha)
آتش‌سوزی سینما رکس
آتشکدۀ نوبهار
آخناتون
آخندزاده، محمدعمر (ملا عمر رهبر طالبان و امير امارت اسلامی افغانستان)
آدام اسمیت
آدم و حوا
آرامی، زبان
آرتی، غلام‌محی‌الدین
آرشیف ملی افغانستان
آرمان، محمدحسين
آريا
آريان، عبدالطيف
آريانا (دائرةالمعارف افغانستان)
آريانا (دانشنامهٔ رایانه‌ای افغانستان)
آريانا (شرکت هواپیمايی افغانستان)
آريانا (مجله، نشريه انجمن تاريخ افغانستان)
آريانا (نام‌های تاريخی افغانستان)
آريانا (يکی از شبکه‌های تلویریونی افغانستان)
آريانفر، عزيز
آريايی، زبان
آريايی، قوم
آزاد کابلی، میر محمدعلی خان
آزادی
آشور
آشوری، داریوش
آصفی، همایون شاه
آق کپرک
آل احمد، جلال
آل سامان
آل سلجوق
آل شنسب (نگاه کنيد به: غوریان)
آل طاهر
آل کرت
آلمان
آناهیتا
آنتونی گیدنز
آنكتيل دوپرون، ابراهام
آمريکا *
آمودريا
آموزش جنسی
آموزش و پرورش در افغانستان
آموزگار يگانه، ژاله
آوازخوانان افغانستان
آهنگ، محمدآصف
آی خانم
آيين، غلام‌علی
آيينه، محمديوسف

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ا]


ا

ائيرينه ويجه
ابراهیم ادهم
ابراهیم خلیل
ابدالی، احمدشاه (شاه افغانستان)
ابدالی، تيمورشاه (شاه افغانستان)
ابدالی، زمانشاه (شاه افغانستان)
ابدالی، شاه شجاع (شاه افغانستان)
ابدالی، شاه محمود (شاه افغانستان)
ابلاغ، عنايت‌الله
ابليس (رجوع شود به: شيطان)
ابن‌بطوطه
ابن سينا، ابوعلی حسین
ابوبکر صديق (رض)
ابوحنیفه نعمان بن ثابت
ابوشکور بلخی (رجوع کنید به بلخی، ابوشکور)
ابوهريره [*]
ابی بن کعب
اپیکوریان
اتحاد مشرقی (جريده جلال‌آباد افغانستان)
اتحادیه اروپا
اتحادیه استادان پوهنتون‌(دانشگاه)های افغانستان
اتحادیه ‌روزنامه‌نگاران افغانستان
اتحادیه سراسری زنان افغانستان
اتحاديه کارگران افغانستان
اتحاديه محصلان (دانشجويان) افغانستان
اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان
اتحاديه نويسندگان افغانستان
اَتُم
اجلاس بن
احدی، انورالحق
احزاب سياسی در افغانستان
احمدزی، نجیب‌الله (رئیس جمهور افغانستان)
احمدظاهر (هنرمند آوازخوان)
احمد ولی (هنرمند آوازخوان)
احمدی‌نژاد، محمود
اختر، محمدحيدر
اخگر، محمدقسیم
ادبيات
ادبيات اوستايی
ادبيات پشتو
ادبيات پهلوی
ادبيات سانسكريت
ادبيات عاميانه افغانستان
ادبيات فارسی دری*
ادبيات کودکان
ادبيات معاصر افغانستان
ادبيات مقاومت
ارتباطات در افغانستان (فن‌آوری ارتباطات) [*]
ارتداد
ارتش ملی افغانستان (اردوی ملی افغانستان)
ارتش سرخ شوروی در افغانستان
ارزگان
ارسطو
ارغنداب
ارغون شاه (ابوعبدالله)
ارگ شاهی کابل
ارنست رنان
ازبک (یا قوم ازبيک)
ازبک، شیبک خان
ازدواج
ازدواج اجباری
ازدواج مؤقت (غير دائم)
اساطير آريايی
اساطير بين‌النهرين
اساطير مصر
اساطیر یونان
اسپنتا، رنگین دادفر
اسپینوزا، باروخ
استالین، ژوزف
استان‌های افغانستان
استرابو
استراتژی آمریکا در افغانستان
استراتژی توسعه ملی افغانستان
استروس، کلود لوی
استقلال افغانستان
استوارت ‌میل، جان
اسرائیل
اسطوره
اسکافی، ابوحنیفه
اسکندر مقدونی
اسکیزوفرنی (Schizophrenia)
اسلام
اسماعیل‌ (فرزند ابراهيم)
اسماعیل‌ سامانی
اسماعيليه (فرقه‌ی مذهبی اسلامی)
اسماعیلیه در افغانستان
اشا (قانون هستی)
اصول اساسی وظایف انقلابی جمهوری دموکراتیک افغانستان
اعتصاب
اعتقادنامه نيقيه
اعتمادی، غلام‌فاروق
اعتمادی، محمدهمايون
اعتمادی، نورمحمد
اعظمی، غلام‌جيلانی
اعلامیه جهانی حقوق بشر
اعلاميه جهانی حقوق كودك
اعلاميه‌ی حقوق بشر اسلامی
اعلامیه مشترک اتحادیه اروپا و افغانستان
افريدی
افشار، قوم
افشار، ایرج
افشار، نادرشاه
افشار یزدی، محمود
افغان، قوم
افغان، مليت
افغان، آزادخان
افغان، اشرف
افغان، محمود
افغان فيلم
افغان، قاسم
افغان ملت (حزب افغان سوسیال دموکرات)
افغان‌ها در ايران
افغان‌ها در هند
افغانی، سيد جمال‌الدين
افغانی، محمدسعيد
افغانستان
افغانستان پيش از تاريخ
افلاطون
اقتصاد
اقلیدس
اقوام در افغانستان
اگزيستانسياليسم (هستی گرايی يا اصالت وجود)
اگوست کنت
البرز
الفت، عزيزالرحمن
الفت، سيد گل‌پاچا
الله
الهام، عبدالرحيم
الهیات
الهیات اسلامی
الهیات مسیحی
الهیات یهود
الیزابت تیلور
امان‌ افغان
امان‌الله (شاه افغانستان)
امپراتوری روم شرقی
امپراتوری عثمانی
امين، حفیظ‌الله
امین ارسلا، هدایت
امین‌المکاتیب، سردار عبدالوهاب خان
انار دره
انتخابات (يکی از مهمترين ارکان دمکراسی)
انتخابات افغانستان
انتخابات ریاست جمهوری افغانستان
انتخابات شورای ملی افغانستان
انجمن آسیایی بنگال
انجمن ادبی کابل
انجمن تاريخ افغانستان
انجمن مهندسان افغانستان
انجمن نویسندگان بلخ
انجيل
انجيل برنابا
انجيل توماس
انجيل لوقا
انجيل متی
انجيل مرقس
انجیل نادرشاهی
انجيل يوحنا
انرژی
انرژی الکتریکی
انرژِی پتانسیل
انرژی جنبشی
انسان
انسان‌شناسی
انصاری، خواجه عبدالله (پير هرات)
انفجار بزرگ (Big Bang)
انقلاب اسلامی ايران
انقلاب ثور ═◄ کودتای ٧ ثور ۱۳۵۷
انقلاب سفید افغانستان ═◄ کودتای ٢۶ سرطان ۱۳۵٢
انقلاب سفید ايران
انقلاب صنعتی
انقلاب کبير روسيه
انقلاب کبير فرانسه
انقلاب كشاورزی
انگار، فیض‌محمد
انگلس، فریدریش
انکیزاسیون (دستگاه تفتیش عقاید)
انوری، سید حسین
انوشه، حسن
انيس، غلام‌محی‌الدين
اور (زادگاه ابراهيم پيامبر)
اوراسیا
اورشلیم
اوستا
اولمیر (سرايندۀ سرشناس معاصر زبان پشتو)
اهرام مصر
اهورامزدا
ایالات متحده آمريکا
ايران
ايران بزرگ
ايران پيش از تاريخ
ايرانشهر
ايرانی، قوم
ايرانی، مليت
ایشور داس
اينشتين، آلبرت

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ب]


ب

بابر، ظهيرالدين‌محمد
بابل
باحث، بحرالدين (مولانا)
باختر (آژانس خبری)
باختر (باکتر، باکتريان)[رجوع کنید به بلخ]
باختر (جهت جغرافيايی = يکی از چهارسو)
بادغيس*
بادغیسی، حنظله
بارداری
بارق شفیعی، محمدحسن
بارکزی، حبیب‌‌الله‌
بارکزی، دوست‌محمدخان (شاه افغانستان)
بارکزی، شیرعلی‌خان
بارکزی، عبدالرحمن‌خان
بارکزی، محمداعظم‌خان
بارکزی، محمدافضل‌خان
بارکزی، محمدیعقوب‌خان
باستان‌شناسی
باستان‌شناسی افغانستان
باطنی، محمدرضا
باعث، بحرالدين
باغ عدن
باغ‌های کابل
باغ بابر
باغ بالا
باغ زنانه
باغ نواب
باغ وحش
بامیان
بانک مرکزی افغانستان
بایزید، شیخ سراج‌الدین (پیر روشان) [*]
بحر المیت (دريای مرده يا دريای نمک)
بخارا
بخاری، سید جلال‌الدین (مخدوم جهانیان)
بخاری، محمد بن اسماعیل (امام بخاری)
بدخشان
بدخشی، محمدطاهر
بدخشی، محمدولی‌خان
بدن انسان
برتولت برشت‏
برشنا، عبدالغفور
برکلی، جورج
برمکیان
برنابا
بزکشی در افغانستان
بسمل، محمدانور
بشردوست، رمضان
بشیر هروی، علی‌اصغر
بطلمیوس (کلادیوس پتالومی)
بغلان
بغلانی، ابو رجا
بغلانی، محمدبشير
بگرام
بلخ
بلخی، ابوالحسن (شهید بلخی)
بلخی، ابوالموید
بلخی، ابوزيد
بلخی، ابوشکور (ابوشکور بلخی)
بلخی، ابومحمد بدیع بن محمد
بلخی، ابومعشر
بلخی، احمد بن سهل
بلخی، جلال‌الدين محمد (مولانا) *
بلخی، دقيقی
بلخی، رابعه
بلخی، سید محمداسماعیل *
بلخی، عنصری
بلخی، محمدحنيف (مولوی)
بلخی، معروفی
بلوچ
بلوچستان
بند امیر
بندهش (بندوهشن)
بن لادن، اسامه
بنی اسرائيل
بنیاد آیینه فرهنگ افغانستان
بنیاد بیات
بنياد دانشنامۀ آريانا
بنیاد فرهنگی کهزاد
بنيادگرايی (Fundamentalism)
بنيادگرايی اسلامی
بنيادگرايی اسلامی در افغانستان
بنيادگرايی دينی
بنیاد موقوفات محمود افشار
بودا (سیذارتا گوتاما)
بوداگرايی
بودیسم در افغانستان
بهاءالدین ولد
بهار، مهرداد
بهاگاواد - گیتا
بهزاد، کمال‌الدين
بهلول گنابادی، محمدتقی
بيات (قوم)
بيات، احسان الله
بی‌بی‌سی
بيتاب، عبدالحق
بيت‌المقدس
بیدل، عبدالقادر[*]
بیرنگ کوهدامنی، محمدعاقل
بيرونی، ابوريحان
بیستون (کتیبهٔ)
بیسد، عبدالقيوم
بیسمارک، اتو فون
بیکن، فرانسیس
بیلیو، هانری والتر
بين‌النهرين (ميان‌رودان)
بينوا، عبدالروف

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [پ]


پ

پارس (فارس)
پارسی (فارسی)
پارسی باستان (زبان)
پارسی میانه (زبان)
پارسيان هندوستان
پارينه سنگی جديد
پارينه سنگی قديم
پارينه سنگی ميانه
پاکستان
پامير
پان‌اروپا
پان‌اسلامیسم
پان‌ايرانيسم
پان‌تورانيسم (= پان‌ترکيسم)
پان‌عربيسم
پايتخت‌های افغانستان
پتان
پته خزانه (گنجینهٔ پنهان)
پدرام، عبداللطيف [*]
پراگماتيسم
پرتغال
پرتو نادری
پرستو، نوريه
پرليکا، ثريا
پروان
پژواک، عبدالرحمن
پژواک، عتیق‏الله
پژواک، نعمت‏الله
پشتو (پختو)
پشتو تولنه
پشتون (پختون)
پشتونستان
پغمان
پکتيا
پلوتارك
پلورالیسم
پنجشير
پنجشیری، دستگیر
پوپر، کارل
پوپل، علی‌احمد
پور داوود، ابراهيم
پور سينا، ابوعلی (ابن‌سینا)
پوشاک در افغانستان
پهلوی (خانواده شاهی ايران)
پهلوی، رضاشاه
پهلوی (زبان)
پهلوی (قوم پارت)
پهلوی، محمدرضاشاه
پیدایش (سفر اول تورات در کتاب مقدس)
پيدايش انسان
پيدايش جهان
پیدایش حيات
پيدايش زمين
پيش از تاريخ
پيشداديان
پیمان نظامی ناتو
پیمان نظامی ورشو
پینتر، هارولد (شکسپیر معاصر انگلیس)

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ت]


ت

تابش، سعادتملوک
تاج، براتعلی
تاجيک
تاجيکستان
تاريخ
تاریخ ادبیات افغانستان
تاریخ ادبیات پشتو
تاریخ ادبیات فارسی دری
تاريخ اسلام
تاريخ افغانستان
تاریخ امپراتوری روسیه
تاريخ ايران
تاریخ پیدایش حيات
تاريخ خط در افغانستان
تاريخ خط در ايران
تاریخ فلسفه در افغانستان
تاريخ مسيحيت
تاریخ مسیحیت در افغانستان
تاريخ مسيحيت در ايران
تاریخ ملل
تاریخ‌نامه هرات
تاریخ ‌نگارش و خط
تاريخ‌نگاری در افغانستان
تاريخ‌نگاری در ايران
تاريخ هنر
تاريخ هنر در افغانستان
تالقانی، نورالله
تبارشناسی (Genealogy)
تايباد [*]
تخار
تخارستان
تخاری (زبان)
تخت جمشيد
تذکره
ترک
ترکستان
ترکمن
ترکمستان
ترکيه
تروريسم
تره‌کی، نورمحمد
ترين‌کوټ
تسنن (فرقه‌ی مذهبی اسلامی)
تسنن در افغانستان
تشیع (فرقه‌ی مذهبی اسلامی)
تشیع اثنی‌عشری
تشيع در افغانستان
تشيع در ايران
تصوف
تصوف اسلامی
تصوف در افغانستان
تصوف در ايران
تفضلی، احمد
تفکيک قوای سه‌گانه
تقسیمات کشوری افغانستان
تلمود
تمدن
تنظیم‌های جهادی افغانستان
تنی، شهنواز
تور (= تورانی)، قوم
تورات
توران
توروایانا، نجیب‌الله
تيوری تکامل

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ث]


ث

ثابت، عبدالجبار (لوی سارنوال (دادستان کل) افغانستان)
ثريا طرزی (شه بانو يا ملکه افغانستان که همسر شاه امان‌الله بود)

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ج]


ج

جاده ابریشم
جامعه‌شناسی
جامعه ملل
جامی، عبدالرحمن
جان دالتون
جان لاک
جاويد، عبدالاحمد
جبهۀ کمونیست‌های افغانستان
جبهۀ ملی پدر وطن
جسور، عظیم
جغرافيا
جغرافيای افغانستان
جغرافيای اقتصادی افغانستان
جغرافيای انسانی افغانستان
جغرافيای تاريخی افغانستان
جغرافيای سياسی افغانستان
جغرافيای طبيعی افغانستان
جلال آباد
جلالی، علی‌احمد
جمعيت (نفوس) افغانستان
جمعيت اسلامی افغانستان
جمعیت انقلابی زنان افغانستان (راوا)
جمعيت وطن (حزب میر غلام‌محمد غبار)
جمهوريت در افغانستان
جنايت جنگی (War Crime)
جنایت علیه بشریت (Crime against humanity)
جنبش اسلامی در افغانستان
جنبش اسلامی طالبان
جنبش چپ در افغانستان
جنبش دموکراسی در افغانستان
جنبش ملی اسلامی افغانستان
جنگ اول افغان و انگليس
جنگ جهانی اول
جنگ جهانی دوم
جنگ دوم افغان و انگليس
جنگ‌سالاران افغان
جنگ سوم افغان و انگليس (جنگ استقلال افغانستان)
جنگ‌های سی ساله
جنگ‌های کابل (١٣٧١-١٣٧۵ خورشيدی)
جواد، سيد طيب
جوزجان
جوزف اسميت
جونز، ويليام
جویا، سرور
جويا، ملالی
جهاد افغانستان (نهضت مقاومت افغانستان)
جهان باستان
جهان بينی
جهان معاصر

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [چ]


چ

چاريکار
چترال
چخوف، آنتون پاولوویچ
چرخی، غلام‌جيلانی خان
چرخی، غلام‌حيدر خان
چرخی، غلام‌صديق ‌خان
چرخی، غلام‌نبی خان
چغچران
چکری، محمدصديق
چله‌نشینی
چمبرلین، هوستون استيوارت
چنداول
چنداولی، میرزا محمدمهدی‌خان
چنگیزخان
چهلستون

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ح]


ح

حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد
حامد، سميع
حامد، عبدالصمد
حبیب، اسدالله
حبيبی، عبدالحی
حج
حروف مقطعه قرآن
حزب اسلامی افغانستان
حزب حرکت اسلامی افغانستان
حزب خلق (جمعيت خلق، به رهبری دکتر عبدالرحمن محمودی)
حزب دمکراتیک خلق افغانستان
حزب وحدت اسلامی افغانستان
حزب وطن (جمعيت وطن، به رهبری مير غلام‌محمد غبار)
حزب وطن (حزب دکتر نجيب‌الله)
حسینی، خالد
حسينی، سيد حشمت‌الله
حسينی، سيد رفعت‌الله
حسينی، سید محمدایشان
حسينی، سيد محمدداؤد
حسينی، سید نعمت‌الله
حقوق
حقوق بشر (Human Rights)
حکمتيار، گلبدين
حکومت
حملات یازده سپتامبر در آمریکا
حمورابی
حميرا (شه بانو يا ملکه افغانستان که همسر محمدظاهر شاه بود)
حنیف بلخی، محمدحنیف
حیات چیست؟

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [خ]


خ

خادم، قيام‌الدين
خاکی، عبدالرئوف قندهاری
خالص، محمديونس
خبرگزاری‌های افغانستان
ختک
ختک، خوشحال‌خان
خټګر، فتح محمد
خدا
خدابخش
خدایان مصر
خدایان یونان
خرابات
خراسان
خراسان بزرگ
خراسانی، ابومسلم
خرم، عبدالکريم
خسته، خال‌محمد
خط (دبیره یا خط نوشتاری)
خط (هندسه)
خط آرامی
خط اوستايی (دين دبيره)
خط ديورند (خط مرزی افغانستان و پاکستان)
خط سومری
خط میخی
خط هیروگلیف [*]
خلفای راشدين
خلیل، محمدابراهیم
خلیل زاد، زلمی
خليلی، خليل‌الله
خليلی، عبدالکريم
خمینی، روح‌الله
خونيرث
خيام، عمر
خيبر، مير اکبر
خوارزمشاهیان
خورشيد [*]
خوش‌نويسان افغانستان
خوش‌نويسان ايران
خوش‌نويسی (هنر)
خوش‌نويسی در افغانستان
خوش‌نويسی در ايران
خيال، حفيظ الله

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [د]


د

دادفر، محمداعظم
دادفر سپنتا، رنگین
دادگاه لاهه
داردی، يا دارديک (زبان‌های داردی)
دارمستتر، جيمز
داروین، چارلز
داستان‌نويسی
داستان‌نويسی در افغانستان
داستان‌نويسی در ايران
داستان‌های عاميانه
داستان‌های عاميانه افغانستان
دانش، محمدسرور
دانشگاه پلی‌تخنيک کابل
دانشگاه کابل
دانشگاه هرات
دانشگاه‌های افغانستان
دانشنامه ═◄ دائرةالمعارف
دانشنامۀ آريانا (دائرةالمعارف افغانی با محتویات جامع و علمی در سطح شبکه جهانی اینترنت است.)
دانشنامه ایرانیکا
دانشنامۀ ادب فارسی
داوی پريشان، عبدالهادی‌خان
داوینچی، لئوناردو
دایرةالمعارف آریانا
دُرّانی، احمدشاه ═◄ ابدالی، احمدشاه
درانی، شهزاده احمدعلی خان
درانی، عايشه
دراويدی، زبان
دراويدی، قوم
درمسال
درمسال کارته پروان (کابل)
دروازی، محمدولی
دره کور بدخشان
دقيقی بلخی، ابو منصور محمد بن احمد
دکارت، رنه
دمکراسی (Democracy)
دمکراسی در افغانستان
دموکریت (دموکریتوس)
دوران يخبندان
دورکیم، امیل
دوستم، عبدالرشيد
دولت مجاهدين
ده فرمان
دهقان، غلام‌سرور
دين

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ذ]


ذ

ذرات بنیادی
ذکريا، فضل‌احمد (نينواز)
ذکريا، فيض‌محمد

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ر]


ر

راتب‌زاد، اناهیتا
راحل، مسعود
راديو افغانستان
رازی، محمدزَکَریا
راسل، برتراند
راولينسون، هنری سی.
ربانی، برهان‌الدين (رئيس جمهور دولت اسلامی افغانستان)
رجبی، پرويز
رحمان بابا
رحيمی، عتيق
رخشانه، حميده
رسانه‌های افغانستان
رُستَم‌التَواریخ
رسول، زلمی
رشاد، عبدالشکور
رشتیا، سید قاسم
رشتین، صدیق‌الله
رضوی، علی
رفيع، حبيب‌الله
رفيق، محمدبشير
رنجبر، عبدالکبیر
روابط افغانستان با جهان
روابط افغانستان و آلمان (جرمنی)
روابط افغانستان و آمريکا
روابط افغانستان و انگليس
روابط افغانستان و ايران
روابط افغانستان و پاکستان
روابط افغانستان و ترکيه
روابط افغانستان و روسيه
روابط افغانستان و شوروی
روابط افغانستان و فرانسه
روابط افغانستان و هند
روابط سياسی ايران و آلمان
رواقیان
روان‌درمانی
روان‌شناسی
روان فرهادی، عبدالغفور
رودهای افغانستان
رود آمو ═◄ آمودريا
رود کابل
رود هلمند ═◄ هيرمند

رودکی سمرقندی، ابوعبدالله جعفر
روزشمار کودتای هفتم ثور سال ۱۳۵۷ خورشیدی
روزنامه‌نگاری
روزنامه‌نگاری در افغانستان
روزنامه‌های افغانستان
روزنامهٔ آرمان ملی
روزنامهٔ اراده
روزنامهٔ اصلاح
روزنامهٔ افغانستان
روزنامهٔ انيس
روزنامهٔ پرچم
روزنامهٔ پیمان
روزنامهٔ چراغ
روزنامهٔ خلق
روزنامهٔ حقيقت انقلاب ثور
روزنامهٔ راه نجات
روزنامهٔ شعله جاويد
روزنامهٔ کاروان
روزنامهٔ ویسا
روزنامهٔ هشت صبح

روستا باختری، محمدصابر
روسو، ژان ژاک
رومانوف، نيکلای الکساندروويچ
روهی، محمدصديق [*]
رويين، رازق
رهبر، عبدالقيوم
رهپو طرزی، صديق
رهنورد زرياب، محمداعظم*
رهين، سید مخدوم
رهين، عبدالرسول

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ز]


ز

زابل
زابلستان
زابلی، عبدالمجيد
زاخیل وال، عمر
زبان
زبان اوستايی
زبان بخدی (زبان بلخی)
زبان پشتو
زبان تخاری
زبان ترکی
زبان دری (زبان فارسی دری = زبان فارسی)
زبان سغدی
زبان سنسکريت
زبان فارسی باستان
زبان فارسی ميانه
زبان هند و آريايی
زبان هند و اروپايی
زبان‌های آريايی
زبان‌های افغانستان
زرتشت (زردشت)
زرتشتگری
زرتشتيان
زردشت بهرام پژدو
زرنج
زرياب، سپوژمی
زرين‌کوب، عبدالحسين
زغال‌سنگ (تاريخچه استخراج زغال‌سنگ در افغانستان)
زکات
زلاند، جليل
زلاند، سارا
زلزله
زمان
زمان زرتشت
زمين
زمین‌شناسی
زمين داور
زنادقه
زنديان
زهری، عبدالحميد
زهما، علی‌محمد
زيار، مجاوراحمد
زيديه
زين‌الاخبار

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ژ]


ژ

ژوبل، محمدحیدر
ژوندون (مجلهٔ زندگی)
ژیلا (ميرمن ژیلا)

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [س]


س

ساحل، مهرانگیز
سادات
ساربان، عبدالرحيم
سارتر ژان‌پل
سازمان آزادی‌‌بخش مردم افغانستان (ساما)
سازمان‌ اسناد و كتابخانه‌ ملی‌ جمهوری اسلامی ايران
سازمان القاعده
سازمان انقلابی زحمتكشان افغانستان (سازا)
سازمان بهداشت جهانی (WHO)
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)
سازمان جهانی کار
سازمان دموکراتيک نوين (سازمان جوانان مترقی = شعلۀ جاويد) *
سازمان رهايی افغانستان *
سازمان فدائیان زحمت‌کشان افغانستان (سفزا)
سازمان عفو بین‌‌الملل
سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد
سازمان غیردولتی (Non Governmental Organization = NGO)
سازمان کنفرانس اسلامی
سازمان ملل متحد
سازمان همکاری شانگهای
سازمان یونسکو
ساسانيان
سامانيان
سبزیجات
سانسور در افغانستان
ستيرنه، ژرژ مورگن
سخندان، سیدال
سرآهنگ، محمدحسين
سرابی، حبيبه
سراج‌‌الاخبار افغانستان
سراج‌‌الاخبار افغانیه
سربلند، عبدالمجید
سردار کابلی، حيدرقلی
سردار عبدالولی
سرشار شمالی، غلام شاه
سرمايه‌‌داری
سرور، خان‌آقا
سروری، اسدالله *
سعدی شیرازی، مُصلِح‌‌الدين
سغد
سقراط
سکاها
سکولاريسم
سلجوقی، صلاح‌‌الدين
سلجوقيان
سلمان فارسی
سلوکیان
سليمان لايق، غلام‌‌مجدد
سمر، سيما
سمرقند
سمندر غوريانی، عبدالله
سنایی غزنوی
سنسکريت (زبان)
سنگسار
سنگ‌نبشته‌ی رَباطک
سنی (اهل سنت و جماعت)
سوات
سودا، محمداسماعیل
سوره‌های قرآن
سوری، امير کروړ
سوری، شيرشاه
سوريه
سوريان
سوشيانت (نجات‌‌دهنده در آيين زرتشتی)
سومريان
سهروردی، شهاب‌الدین (شيخ اشراق)
سیاه‌چال‌ها (Black Holes)
سياست
سیاست مصالحۀ ملی
سياف، عبدالرب رسول
سياه سنگ، صبورالله [+]
سيد قاسم خان
سيد قطب
سيستان (نيمروز)
سیستانی، محمداعظم
سيک‌‌های افغانستان
سيماها و آواها
سیمُرغ
سينما (هنر هفتم)
سينمای افغانستان
سینمای ایران
سینمای هند

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ش]


ش

شادان، سيما
شادان، عبدالله
شادان، کريم
شادکام، عبدالله نوابی
شام آخر
شامپوليون، ژان فرانسوا
شامل، میر علی‌احمد
شاه دو شمشيره
شاهدان يهوه
شاه محمود خان
شاهنامه فردوسی
شایان، فريد
شایق افندی، محمدهاشم
شايق جمال، ميرغلام حضرت
شبرغان
شبکه جهانی آريانا
شرعی جوزجانی، سيد عبدالحکيم
شرق، محمدحسن
شرکت هوایی آریانا
شريعتی، علی
شعاع، مير علی‌اصغر
شعر سپید در افغانستان
شعله جاويد (جريده)*
شعور، اسدالله
شفا، شجاع‌الدين
شفيعی كدكنی، محمدرضا
شفیق، محمدموسی *
شق‌القمر
شمعریز، محمدرفیق
شمس‌النهار (جريده)
شناخت (اپيستمولوژی = Epistemology)
شورای حل و عقد
شورای ملی افغانستان (پارلمان افغانستان)
شهرانی، عنايت‌الله [*]
شهرانى، نعمت‌الله
شهرستانی، شاه علی‌اکبر
شهرهای افغانستان
شهید بلخی
شیر دروازه (کوه در کابل)
شيرزوی، گل‌آغا
شيطان (رجوع شود به: ابليس)
شيعه (رجوع شود به: تشيع)
شيفته، گل‌احمد
شیلر، فریدریش
شينواری، اميرحمزه

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ص]


ص

صابری، وحيد
صادق، رفيق
صادق هدايت
صافی، میرزا محمدحسین خان
صحابه پيامبر
صدام حسین (عبدالمجید تکریتی)
صدقی، محمدعثمان
صدیقی، جلال‌الدین
صراحت روشنی، ليلا
صفا، محمد ابراهيم
صفا، ذبيح‌الله
صفاريان
صفوی، اسماعيل (بنيان‌گذار سلسله صفويه)
صفويه (سلسله پادشاهی در ايران)
صنايع افغانستان
صندوق بین المللی پول
صندوق بین المللی توسعه کشاورزی
صندوق كودكان سازمان ملل (يونيسف)
صوبه سرحد

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ض]


ض

ضیايی، محمدحکيم

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ط]


ط

طالبان
طب مشرق زمین
طبری، احسان
طبیبی، عبدالحکیم
طرزی، محمود
طلا تپه *
طنز در ادبیات فارسی
طنز پردازان افغانستان
طنز پردازان در ایران
طنز پردازان تاجیکستان
طنين، ظاهر
طوفان نوح
طومارهای بحر المیت
طهوری، محمد ناصر

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ظ]

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ع]


ع

عاجز، آدینه‌محمد خان
عادل، محمدابراهیم
عاشقان و عارفان
عاشورا
عاشورا در افغانستان
عاصی، عبدالقهار
عباسیان
عبدالرحیم‌زی، عبدالملک خان
عبدالظاهر (نخست وزير افغانستان)
عبدالله، عبدالله
عبیدی، محمداعظم
عثمان بن عفان (رض)
عثمان، محمداکرم
عثمان هستی، سيد موسی
عجايب هفت‌گانه جهان‏
عجم
عرب
عرب - افغانها
عبدالرحمن بابا
عبدالظاهر (صدراعظم افغانستان در دهۀ دمکراسی)
عبدالقدير (حاجى عبدالقدير)
عربستان
عزام، عبدالله
عزيز نعيم
عزيزی بانک
عشقری، غلام نبی (صوفی عشقری)
عطار نيشابوری، فريدالدين
عطار هروی، محمدعلی
عطايی، ولی احمد [*]
علم (دانش = Science)
علمی، محمديوسف
علمی، حامد
علوم پزشکی (طب)
علی ابن ابی طالب (ع)
عمر ابن خطاب (رض)
عهد جديد
عهد عتيق
عهدنامه وستفالی ═◄ قرارداد وستفالی
عيد پاک (عيد رستاخيز)
عيد رمضان
عيد فسح
عيد قربان

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [غ]

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ف]


ف

فارس (پارس)
فارسی
فارسی، سلمان
فارسی باستان
فارسی دری (زبان)
فارسی ميانه
فارياب
فدوی، آمنه
فرحان، محمدنعیم
فرخ، قادر
فردوسی، ابوالقاسم حسن
فرويد، زيگموند
فرهاد دريا
فرهاد، غلام‌محمد
فرهنگ
فرهنگ، مير محمدصديق
فرهنگستان زبان و ادب فارسی ايران
فرید، عبدالصبور
فطرت، محمدصادق (ناشناس)
فقيرنبی
فکرت، محمدآصف
فکری سلجوقی، عبدالرئوف
فلات (نجد) ايران
فلسفه
فلسفه پيشامدرن
فلسفه قرون وسطی
فلسفه مدرن
فلسفه يونانيان
فن‌آوری ارتباطات در افغانستان (رجوع شود به: ارتباطات در افغانستان)
فنائی، فضل‌احمد (دکتر عبدالرحمان)
فوکوياما، فرانسيس
فهيم، محمدقسيم
فيثاغورث
فيروزکوه
فيزيک (Physics)
فیض‌احمد (بنیانگذار سازمان رهایی افغانستان)

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ق]


ق

قاجار
قاجار، آقامحمدخان
قاجار، فتحعلی شاه
قاجار، محمدشاه
قاجار، ناصرالدين شاه
قاری‏زاده صدقی، احمد ضیاء
قاری‏زاده، ضياء
قاری عبدالله
قاسم (استاد موسيقی)
قاسمی، وحيد
قاسمیار، محمداسماعیل
قانون
قانون اساسی
قانون اساسی ایالات متحده آمريکا
قانون احوال شخصیه شیعیان
قانون حمورابی
قانون نیوتن
قانونی، يونس
قایل‌زاده، باقی
قباديانی، ناصر خسرو*
قرارداد وستفالی
قرآن کريم
قره باغ
قره کمر
قزلباش
قزلباش‌های افغانستان [*]
قندوز
قندهار (کندهار)*
قندی آغا، محمد عبدالحمید
قمرگل (آوازخوان)
قوانين افغانستان
قوانين اساسی افغانستان
قانون اساسی سال ۱۳٤۳
قانون اساسی سال ۱۳۵۵
قانون اساسی سال ۱۳٨٢
قوم
قوم‌گرايی
قومیت‌گرایی در افغانستان
قوه اجرائيه افغانستان
قوه قضائیه افغانستان
قوه مقننه افغانستان
قیام سوم اسفند سال ۱۳۵۸ مردم کابل
قيام مسجد گوهرشاد * *

فهرست مطالب دانشنامه (به ترتیب حروف الفبا) [ک]


ک

کابل
کابلستان
کابلشاهان
کابينه‌ها(مجالس وزرا)ی افغانستان
کاپيسا
کاتب هزاره، فيض محمد
کارل مارکس
کارمل، ببرک
کاظمی، سید مصطفی
کاظمی، محمدکاظم
کاکړ، محمدحسن
کالاش
کانت، ایمانوئل
کپلر، یوهانس
كتابخانه‌های افغانستان
کتاب مقدس
کتابنامه (مربوط به افغانستان‌شناسی)
کتاب‌های آسمانی
کتاب‌های پهلوی
کتاب‌های شش‌گانه (كتب سته = شش کتاب معروف حدیث اهل سنت)
کرد
کردستان [*]
کرزی، عبدالاحد
کرزی، عبدالحامد
کره زمين
کريستن‌سن، آرتور
کريسمس
کسروی، احمد
کسن، رنه
کشتار غير نظاميان
کشتمند، سلطان‌علی [*]
کشککی، برهان‌الدین
کشککی، صباح‌الدین
کشورکمال، مينا
کشورهای جهان
کلکان
کلکانی، حبیب‌الله
کلکانی، سید عبدالمجید
کليسا
کليسايی تعميدی افغان
کلينی، ابوجعفر محمد
کمیسیون عالی آوارگان سازمان ملل متحد
کمیسیون عالی حقوق بشر
کميسيون مستقل انتخابات افغانستان
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان[*]
كميسيون‌های دولت جمهوری اسلامی افغانستان
کندهاری، محمدابراهيم
کنفرانس بن
کنفرانس‌های بین‌المللی در مورد افغانستان
كنوانسيون‌ حقوق‌ كودك
كنوانسيون‌ مربوط‌ به‌ وضع‌ پناهندگان
کوارک (Quark)
کوپرنیک، نیکلاس
کودتای ٢۶ سرطان ۱۳۵٢
کودتای ٧ ثور ۱۳۵۷
کودتای نظامی شانزدهم حوت ۱۳۶۸ (كودتای شهنواز تنی)
کودتای حمل ۱۳۷۱
کوروش پارسی (نخستين شاه هخامنشی)
کوشان، غلام‌حضرت
کوشان، محمد قوی
کوشانیان (سلسله شاهان پيش از اسلام)
کوهستان (کهستان)
کوه سينا
کوه‌های افغانستان
کوهدامنی، عاقل بیرنگ
کهزاد، احمدعلی
کهزاد، محمدنبی
کهزاد، يوسف
کهگدای، نورمحمد
کيانيان
کیهان‌شناسی (Cosmology)